اختلال اضطراب جدایی حالتی هست که کودک به هنگام دور شدن از خانه و مادر یا پدرش یا یکی از اعضای مورد اعتماد او در خانواده، دچار استرس و اضطراب و حالت های عصبی میشه. در این حالت علاوه بر اضطراب که حالتی روانی محسوب میشه، حالات فیزیکی مثل سردرد و دل درد هم به وقوع می پیونده. این حالت میتونه در فعالیت‌های عادی کودک مثل بازی کردن، مدرسه رفتن اختلال ایجاد کنه. بهتره بدونید که این اضطراب معمولا در نوزادان اتفاق میفته و به دلیل شرایطی هست که در آن نوزاد نمیتونه بقای خودش رو تضمین بکنه و برای تغذیه و حرکت کردن به دیگران نیاز داره. در نبود دیگران دچار اضطراب میشه. اما در کودکان 5 تا 6 ساله تنها به دلیل وابستگی بی قید و شرط به والدین و ناتوانی در برقراری روابط با دیگران و برطرف کردن نیازها به وجود می‌آید. علائم و نشانه‌های اختلال اضطراب در کودکان با توجه به تفاوت های فردی و محیطی که در اون پرورش پیدا کردن متفاوته.
با افزایش سن کودک و درک امنیت دوری از آغوش مادر و توانایی کنترل بعضی موقعیتها این مهارت شناختی آنها هم بهبود می‌یابد. در حدود سه سالگی کودک به این رشد دست پیدا میکند که اگر کسی را نمی بیند یا از دید او پنهان شده به معنی عدم وجود او نیست. بنابراین این قضیه را به افراد مورد وابستگی تعمیم می دهد و اگر مادرش را در کنارش نبیند احساس بی قراری نمی‌کند. در این سنین بهتر است مادر برای کم شدن اضطراب کودک به او اطلاع دهد که چند دقیقه جایی میرود یا از او دور می‌شود و به او اطمینان دهد که به زودی برمی‌گردد.
علائم اضطراب جدایی
کودک اگر دلبستگی مثبتی را با مادرش تجربه کرده باشد و به حرفهای مادرش مطمئن باشد میتواند حرف او را قبول کند و تا برگشتن مادر صبر کند. اما در سنین پایین تر کودک این درک را نداشته و تحت هر شرایطی بی قراری در پیش می گرفته است. در واقع دلیل این درک منطقی رشد شناختی کودک هست. و به همین علت توصیه می شود که برای فرستادن کودک به کلاسها یا مهد کودک ها تا این سن صبر کند. در این سنین کودک اطمینان دارد که بعد از ساعت کلاسی مادرش رادوباره خواهد دید پس راحت تر با شرایط کنار می‌آید. پدیده اختلال اضطراب جدایی عموما در سنین شش ماهگی تا سه سالگی به وجود میاید اما گاهی در کودکان تا چهار یا پنج سالگی هم ادامه پیدا میکند. این موضوع به فرهنگ و نوع تربیت کودک مربوط است. متداول‌ترین شکل جدایی از کودک، تنها ماندن او در خانه به دلیل شاغل بودن مادر یا مراقب یا عدم حضور مراقب به دلایلی مثل خرید کردن یا حتی عدم حضور در اتاق کودک هست. کودک در این مواقع دچار اضطراب و نگرانی واقعی میشه و فکر میکنه که در صورت تنها ماندن او در خانه یا اتفاق ناگواری برای خودش و خانه میفته یا برای فردی که بیرون از خانه است اتفاقی میفته. بنابراین از نبودن مراقبش میترسه. کودک به قدری از تنها بودن میترسه و دچار نگرانی میشه که بدون حضور والدین یا مراقبش بازی نمیکنه، به مهد یا پیش دبستانی نمیره و حتی این ترس به اندازه ای هست که کودک تنهایی به رخت خواب نمیره و تمایل داره در کنار فرد دیگری بخوابه. کودک 5 و 6 ساله عموما خواستار استقلال و تنهایی بر محوریت خودشون هستن و رفتارهای وابسته به دیگران برخلاف جریان طبیعی رشدشون هست. والدین میتونن از این نظر در برابر وجود نشانه هایی از این اختلال هشیار باشن. کودکانی که اختلال اضطراب جدایی دارن، در روزهایی که دور از والدینشون هستن از سردرد و دل درد شکایت میکنن. این کودکان نمیتونن حتی واسه ساعت کوتاهی کنار دیگران بمونن و از رخ دادن اتفاقات ناگوار ترس دارند.
درمان اضطراب جدایی
کودکان در سنین پایین تر در مواجهه با دوری والدین (اگر این دوری به طور غیرطبیعی و زیاد از حد باشه) اعتراضشون رو به صورت قهر کردن و یا با اخم نشون میدن. اگر این دوری ها زیادتر بشه و کودک به تنهایی با ترس ها و موقعیت های جدید آشنا بشه و حس امنیت رو در کنار افراد مورد اعتمادش تجربه نکنه، به مرور زمان دچار استرس و اضطراب ناشی از جدایی والدین و مراقبانش میشه. اکثر کودکان با پیش آمدن یک اتفاق ناگوار؛ مثل از دست دادن یک عزیز یا آتش سوزی و یا دزدی یا هر اتفاق ترسناک و استرس زا در زمان عدم حضور مراقب به این اختلال دچار میشن. این اتفاقات در صورت جدی گرفته شدن و پیگیری میتونن به راحتی یا حتی با گذشت زمان بهبود پیدا کنن. اما اگر در صورت رخ دادن این اتفاقات به کودک توجهی نکنیم و از او توقع منطقی بودن و کنار اومدن با موضوع رو داشته باشیم ممکنه کودک علاوه براینکه حس بی اعتمادیش تشدید شده باشه به این اختلال دچار بشه. به طور کلی این اضطراب جدایی، از 6 ماه تا 3 سالگی به اوج خودش میرسه و درصورت عدم پیگیری و مراجعه نکردن به مشاور مخصوص کودکان این رفتارها بیشتر شده و در سن 6 سالگی کودک با ناتوانی برای حضور در اجتماع، مشکل بزرگتری خواهد داشت. تا 5 سالگی همچنان ممکنه این اضطراب به هنگام جدایی رو داشته باشه، نکته ای است تمام معلمان و مربیان مهدکودک ها با اون آشنا هستن! با افزایش سن کودک این وابستگی و اضطراب کمتر میشه و کودک بیشتر تمایل به استقلال و تنهایی در محیطی همراه با همسالانش داره. این اضطراب در حالات معمولی باید تا 8 سالگی به پایان برسه. کودکانی که از همان اول با جدایی از والدین به طور متناوب در ارتباط بودن و به هرحال آشنایی با تنهایی دارن بهتر میتونن محیط جدید و افراد جدید رو بپذیرن.
اضطراب جدایی چه زمانی نگران کننده است؟
کودکان معمولا تا سه سالگی دچار اضطراب جدایی هستند. اما بعضی از کودکان بعد از سه سالگی بازهم به این اضطراب دچارند. این کودکان نمی‌توانند دوری مادر یا مراقبشان را تحمل کنند و حتی برای مدت کمی هم از مادرشان جدا نمی‌شوند. ممکن است کودکی که این اضطراب را پشت سر گذاشته بازهم در سنین بالاتر به این اضطراب دچار بشه. مهمترین نگرانی آنها این هست که دیگر نتوانند والدینشان را ببینند. حتی این کودکان صحنه تصادف والدین یا مرگ والدین را هم تصور می کنند. همانطور که گفته شد ممکن است در همان کودکی برای همیشه پایان پذیرد و ممکن است تا سنین بالا هم ادامه داشته باشد.
گردآورنده: سرکار خانم بادپر (مربی پیش2)
تایید کننده: سرکار خانم خمّر (مدیریت آموزشگاه)
منبع: نی‌نی سایت