کودکان از طریق قصه ها با محیط پیرامون خود آشنا می شوند. ادبیات کودکان شامل قصه، شعر، نمایش، افسانه و داستان است. ادبیات کودکان عبارت است از تلاشی هنرمندانه در قالب کلام، برای هدایت کودک به سوی رشد، با زبان و شیوهای مناسب و در خور فهم او.هر قصه ای می تواند فضایی را به وجود بیاورد که کودکان هنگام رویارویی با نمونه های واقعی، رفتار و واکنش مناسبی را از خود نشان دهند.قصه تخیل کودک را فعال می کند و تواناییهای ذهنی اش را افزایش می دهد. یک قصه خوب می تواند تاثیر مثبت و یک قصه بد تاثیر مخرب در ذهن و شخصیت کودک داشته باشد و می تواند جنبه های شخصیت کودک را ارتقا یا آن را کاهش دهد.قصه ها قدرت تمرکز و دقت کودکان را افزایش می دهند . کودکان در اثر شنیدن این توانایی را به دست می آورند تا بتوانند شنیدن فعال را تجربه کنند. قصه ها موجب می شوند تا کودکان بتوانند با گستره ای از کلمه ها آشنا شوند. کلمه هایی که ممکن است در گفتگوی روزانه هیچ وقت مورد استفاده قرار نگیرند همچنین قصه ها موجب می شوند تا کودکان با تجربه ها، احساس ها، عواطف و شیوه های نگرش بزرگ ترها آشنا شوند. کودکان شدیدا به کتاب هایی که در آن حق به حق دار نمی رسد و قهرمان در آن ضعف نشان می دهد معترض می شوند .چون قادر به خواندن شده اند، به هر مطلب خواندنی روی می آورند و سعی دارند اسرار نوشته ها را دریابند. پژوهش حاضر با هدف، بررسي ميزان اثربخشي قصه گويي بر افزايش مهارت هاى و بهبود رابطه كـودك با والد كودكان پيش دبستاني انجام شده است. قصه ها می تواند از نظر تربیت تربیت ، عاطفی و اخلاقی نیز موثر واقع شوند و بسیاری از مقررات، هنجارهای تربیت و دستورالعمل های زندگی را منتقل کنند. چگونگی روبرو شدن با مشکل ها، حل آن ها و بسیاری از الگوهای رفتاری در گروه ها و طبقه های مختلف تربیت و سنی در داستان ها بیان می شود. قصه در کنار اینکه برای کودک سرگرم کننده است، می تواند اثر روانی نیز در روحیات او داشته باشد . کتابهای قصه به شیوه های مختلف در رشد زبانی، عاطفی، شخصیتی و تربیت کودکان تاثیر گذارمی باشند.آنچه در پس زمینه همه آثار هنری که برای کودکان تهیه می شود؛ باید رعایت گردد، توجه به نکات تربیتی است. کودکان از طریق داستان ها و افسانه ها با حقایق و تجربه های زندگی آشنا می شوند.
تأثیرپذیری از شخصیت های قصه، تقویت قدرت فهم و بیان، پرورش خلاقیت، آموزش زبان و افزایش گنجینه واژگان کودکان نیز از دیگر تأثیرهای آموزشی و تربیتی داستان سرایی به شمار می روند. در واقع داستان خلاقیت گسترده ای است که با آن هر فردی می تواند عقاید به ظاهر نامعقول را بازیابی و آن ها را جایگزین و استفاده سازنده از آن ها را مطرح کند. قصه ها به کودکان یاری می رسانند تا ارتباط ها را درک کنند رابطه ای که بین شخصیت های یک قصه وجود دارد، می تواند به کودک یاری برساند که خود چگونه این موارد را در زندگی رعایت کند. قصه تخیل کودک را فعال می کند و تواناییهای ذهنی اش را افزایش می دهد. یک قصه خوب می تواند تاثیر مثبت و یک قصه بد تاثیر مخرب در ذهن و شخصیت کودک داشته باشد و می تواند جنبه های شخصیت کودک را ارتقا یا آن را کاهش دهد. از طریق قصه کودک به بسیاری از ارزشهای اخلاقی پی می برد . پایداری ، شجاعت ، نوع دوستی، امیدواری و … ارزشهایی هستند که هسته ی مرکزی بسیاری از قصه ها را تشکیل می دهد .
هدف از قصه گویی چیست؟
قصه و داستان از گذشته های دور در فرهنگ ما وجود داشته و نقش آنها در شکل گیری شخصیت افراد مهم است. داستان ها و اشعاری که کودکان می خوانند و می شنوند، اثری عمیق در فکر و روحیه آنان میگذارد و آنان را برای رویارویی با مسائل رشد و معاشرت با دیگران آماده میسازد و نیز در درک و فهم مشکلات زندگی آنان را یاری می کند. ادبیات کودک، به ویژه در زمینه های زبان آموزی و آموختن کلمات تازه به کودکان، نقش قاطعی دارد. _ اصطلاح قصه گویی این موضوع را ممکن است به ذهن برساند که قصه صرفاً برای سرگرمی است. در حالی که قصه ها به ما می گویند در این جهان چگونه باشم و این فرصت را می دهد تا دیدگاه خود را نسبت به واقعیت تغییر دهیم، به عبارت دیگر قصه ها بیانگر باورهای افراد در بارهی خودشان است. هنگامی که یک قصه گفته می شود موضوع شکل می گیرد، مسائل مختلف آشکار می شود و شخصیتها و اشیای قصه با افکار و هیجان ها و رفتارهای خاص پاسخ میدهند. هنگامی که یک کودک به قصه گوش فرا میدهد ممکن است با یک شخصیت، با یک موضوع یا یک حادثه در قصه همانند سازی کند. در نتیجه، همانند سازی را به زندگی خود فرافکنی (در فرافکنی ما آنچه را که خودمان هستیم در دیگران می بینیم) می کند. علاقه وی به افکار، احساس ها و رفتارهای شخصیتهای قصه به او اجازه می دهد تا در تجارب شخصیتهای قصه سهیم باشد و باورها، افکار وتجارب هیجانی این شخصیتها را بر خود فرافکنی کند. در نتیجه می تواند به صورت فرافکنانه بر پریشانی های هیجانی خود غلبه کند. به طور مثال وقتی کودک با همانندسازی خود با شخصیت شجاع داستان می تواند آرام آرام با دلایل ترسهای خود آشنا شده و با آنها مقابله کند. بدین طریق بخش عمده ای از اضطراب های شایع دوران کودکی را از خود دور کرده و به آرامش می رسد.
1-انتقال و نهادینه کردن ارزشهای ناب انسانی و دینی در نهاد کودکان
2-توانمند نمودن مخاطبان و افزایش قدرت تفکرشان برای ساختن جامعه ای که به باورهای تربیت ،اخلاقی و دینی پایبند است و مطابق با آن رفتار می کند.
3-کمک به پرورش قدرت بیان و عواطف و افکار کودکان
4-تقویت و پرورش نیروی تخیل در کودکان وتحریک قوه ی ابتکار و ابداع در کودکان
5-ایجاد عشق و علاقه به ادبیات در کودکان
6-رشد اعتماد به نفس کودکان
7-برآوردن نیازهای عاطفی کودک و آماده ساختن او برای دریافت پیامهای اخلاقی و انسانی
8-آشنایی با مسائل تربیتی و آموزشی
از ویژگی های بارز مربیان قصه گو ، آشنایی آنها با مسائل تربیتی و آموزشی کودکان و نوجوانان است . این خصیصه مهم به آنان کمک می کند تا بر اساس نیاز ها ، علایق، قابلیت ها و خصوصیات روحی و روانی مخاطبان خود دست به انتخاب بزنند و مطابق با شناختی که از روحیات و توانایی های کودکان و نوجوانان دارند؛ برنامه خود را به اجرا در آورند. یقینا این آشنایی در موفقیت قصه گو نقش بسیار مهمی دارد . قصه گویی باعث پرورش برخی فضائل در فرزند شما می‌شود. کودکان در سراسر جهان علاقه زیادی به شنیدن قصه‌ها دارند. آنها دوست دارند در مورد شخصیتهای مورد علاقه‌شان بیشتر بدانند و در اغلب موارد از آنها تقلید می‌کنند. با انتخاب داستان‌هایی که پیامی معنادار را به کودک منتقل می‌کنند، می‌توانید بعضی ویژگی‌ها مانند شهامت، صداقت، زیرکی و غیره را در کودک خود پرورش دهید. می‌توان به وسیله قصه گویی کودکان را از فرهنگ و رسوم آگاه کرد گفتن داستان‌هایی در مورد فعالیت‌های مختلفی که در دوران کودکی خود داشته‌اید، می‌تواند کودکان را با رسم و رسوم متداول در خانواده و فرهنگ شما بیشتر آشنا کند، همچنین می‌توانید داستان‌هایی را در مورد دیگر اعضای خانواده بیان کنید.
تأثیر قصه گویی بر بهبود مهارت کلامی کودک یک تأثیر قصه گویی این است که؛ نه تنها با کلمات و اصطلاحات جدید آشنا شود، بلکه نحوه تلفظ آنها در مورد بعضی کلمات و همین‌طور میزان آشنایی آنها با زبان به طور قابل توجهی تقویت شده و رشد می‌کند. قصه‌گویی مهارت‌های شنیداری کودک را تقویت می‌کند اغلب کودکان زمان کمی می‌توانند بر مسأله خاصی متمرکز بمانند. در نتیجه بیشتر صحبت می‌کنند و کمتر گوش هند. قصه‌گویی برای کودک می‌تواند وسیله‌ای باشد تا کودک بتواند زمان بیشتری را صرف گوش کردن کند و همین طور آنچه را گوش فرامی‌دهد، بفهمد. در نتیجه می‌توان انتظار داشت قدرت تمرکز شنیداری کودک نیز افزایش یابد. تأثیر قصه گویی بر تقویت قدرت تخیل و خلاقیت کودک گوش کردن به داستان به کودک کمک می‌کند که شخصیتهای اصلی و فرعی، مکان‌ها و صحنه‌های خاص را تصور کند. به همین علت می‌توان انتظار داشت که قصه‌گویی در پرورش خلاقیت و تخیل کودکان مؤثرتر از دیدن فیلم و کارتون باشد. قصه‌گویی همچنین باعث می‌شود کودکان بتوانند به صورت آزادانه تفکر کنند و نسبت به ایده‌های جدید رویکردی باز داشته باشند.
گردآورندده: سرکار خانم محمدی (مشاور)
تایید کننده: سرکار خانم خمّر (مدیریت پیش دبستانی)
منبع: سایت تبیان