هرکسی که گفته کودکان باید مؤدب و ساکت باشند، مطمئناً پدر یا مادر کودکی مبتلا به تأخیر در حرف زدن نبوده است. زیرا سروکار داشتن با شخصی مبتلا به تأخیر در صحبت کردن برای والدین، تجربه ای استرس زا می‌باشد. – در این مورد، کودکان نوپایی هستند که از درک کاملی از تکلم و همچنین رشد معمولی در آگاهی، روابط اجتماعی، بینایی، شنیداری برخوردار هستند ولی توانایی محدودی در صحبت کردن یا رسایی کلام دارند.
اهمیت دادن به تأخیر در تکلم مهم است، اما این مورد همیشه دلیلی برای نگرانی نمی‌باشد. والدین باید در مورد تأخیر در رشد تکلم کودک پیگیر باشند، زیرا با آگاهی زود هنگام در مورد تفاوت ذهنی روانی کودک، مداخله فوری نیز ممکن خواهد شد.
آیا کودک نوپای من تأخیر در حرف زدن دارد؟
کودک نوپای مبتلا به تأخیر در تکلم، کودکی است که درک مناسبی از تکلم، رشد مهارت ها در بازی، مهارت‌های حرکتی، فکری و ارتباط اجتماعی دارد. اما توانایی تکلم محدودی نسبت به سنش دارد.
کودکان مبتلا به تأخیر در تکلم اغلب در تکلم یا رسایی کلام نیز مشکل دارند. ممکن است این کودکان نتوانند از نظر کلامی، خواسته ها و نیازمندی های خود را بیان کنند و یا شاید کلمات معمولی را واضح تلفظ کنند اما دستورالعمل ها را درک می‌کنند، به اشیا اشاره می‌کنند و …
تأخیر در تکلم یا گفتار چیست؟
تأخیر در گفتار همان دیر به حرف آمدن است. کودک نوپا ممکن است متوجه بشود چه می گویید. اما با سازوکارهایی که منجر به تولید گفتار می‌شود دچار مشکل بشود. گفتار برخلاف تکلم، به رسایی بیان مربوط می‌شود و شامل طرز بیان (نحوه شکل گیری کلمات و اصوات) نیز می‌شود.
تکلم اشاره به سیستم کلی داد و ستد اطلاعات به روشی معنی دار دارد. این توانایی درک کردن و درک شدن ما (به روش های لفظی، غیر لفظی و نوشتاری) از طریق اجتماع می‌باشد.
هرچند گفتار و تکلم دو مرحله رشد مستقل هستند ولی اغلب هم پوشانی نیز دارند. برای مثال، کودکی مبتلا به تأخیر در گفتار ممکن است از کلمات و عبارات برای بیان کردن ایده های خود استفاده کند؛ اما به سختی قابل درک خواهد بود. در مقابل، کودکی مبتلا به تأخیر در تکلم، ممکن است کلمات را خوب تلفظ کند اما فقط قادر به کنار هم گذاشتن دو کلمه در کنار هم باشد.
وقتی نوبت به متأخرین در صحبت کردن می‌رسد، گفتار و تکلم تأخیر دارند، دانستن اینکه کودک شما علائم مربوطه را دارد، می‌تواند به درک اینکه آیا چالشی وجود دارد یا خیر، کمک کند.
درک علائم گفتار و تکلم
علائم اصلی که در زیر ذکر می‌شوند، می‌توانند به تشخیص اینکه آیا دلیلی برای نگرانی وجود دارد و یا آیا کودک شما دارای سرعت رشد مناسبی است یا خیر کمک می‌کند.
- کودکان ۱۸ ماهه باید حداقل از ۲۰ کلمه استفاده کنند، شامل انواع کلمات، مانند اسم‌ها (مثل نی‌نی و کلوچه)، افعال (خوردن، رفتن)، حروف اضافه (بالا، پایین)، صفات (داغ، خواب‌آلود) و واژه‌های در ارتباط با روابط اجتماعی (سلام، بای)
- کودکان ۲۰ ماهه باید حداقل از ۱۰۰ کلمه استفاده کنند و دو لغت را نیز باهم ترکیب کنند. ترکیب این کلمات باید توسط کودک ایجاد شود و نباید الفاظ حفظ شده‌ای مانند “مرسی، بای بای، همه رفتند، یا آن چی هست؟”، باشند. برای مثال، ترکیب درست کلمات باید “هاپو رفت، کلوچه بخور یا دستهای کثیف” باشند.
بیشتر افراد دوست دارند فکر کنند که دیر صحبت کردن با بزرگ شدن کودک از بین می‌رود. مخصوصاً اگر کودکشان در زمینه های دیگر پیشرفت خوبی داشته باشد. مادامی که بقیه کودکان خودشان به تنهایی از پس این کار برمی‌آیند، کودک شما نمی‌تواند مانند بقیه عمل کند و در عین حال که تلاش می‌کند با شما ارتباط برقرار کند، بیشتر نیز خسته می‌شود.
مادامی که علائم بتوانند به شما در انتخاب حمایت خارجی کمک کنند، باید عوامل دیگری که کودک شما را از تکامل مناسب مهارت‌های گفتاری و تکلمی منع می‌کنند، در نظر بگیرید. این عوامل شامل موارد زیر می‌باشند:
- در نوزادی ساکت هستند، یا کم نق‌نق می‌کنند.
- پیشینه عفونت گوش دارند
- اصوات بی صدای محدودی را بیان می‌کنند. (مثلاً پ، ب، م، ت، د، ن، ک، گ و غیره)
- در بازی، ایده های که بیان می‌کنند با عملکرد مطابقت ندارند.
- کلمات را تقلید نمی‌کنند.
- اکثراً اسامی مثلاً اسم اشخاص، مکان ها، چیزها و تعداد کمی فعل مانند فعل های عملکردی را استفاده می‌کنند.
- مشکل در بازی با دیگر هم سن های خود دارند (مهارت‌های اجتماعی)
- پیشینه خانوادگی تأخیر در ارتباط با اجتماع، مشکلات یادگیری و آموزشی
- تأخیر خفیف در درک نسبت به سن خود کودک
- استفاده از حالات بدنی معدود برای ارتباط برقرار کردن.
چکار باید بکنم؟
به عنوان والدین، توجه به این اختلال، مهمترین کاری است که باید انجام داد و اگر متوجه چیزی شدید که کوچکترین نگرانی را ایجاد می‌کند، برای کمک گرفتن هیچوقت دیر نیست. می‌دانیم که هر چه زودتر کمک به کودکان را شروع کنیم، نتایج بهتری بدست می‌آوریم. بنابراین، اولین کاری که انجام می‌دهید اعتماد به خود است. می‌دانید اشکالی ندارد اگر همیشه جواب سؤالات را ندانید و به دنبال همیاری باشید. در مراحل زیر نیاز به کمک دارید:
- در مورد نگرانی‌های خود با پزشک گفتاردرمانی صحبت کنید و در مرحله اول ارزیابی کنید، که آیا نیاز به دوره‌ی گفتار درمانی هست؟ اگر بله، از نظر کودک شما، این دوره درمانی چگونه است؟
- شنوایی کودک خود را بررسی کنید. حتی اگر فکر می‌کنید شنوایی کودک شما مناسب است، باید از شنیدن صداها در حجم های مختلف اطمینان داشته باشید. حتی اختلال جزئی در شنوایی نیز می‌تواند باعث اختلال در تکامل گفتار و تکلم شود.
- نترسید. شاید این گام مهمی باشد که باید در ذهن خود نگه دارید. والدین اغلب وقتی کودکشان با چالشی روبرو می‌شود ناامید می‌شوند. به یاد داشته باشید که شما حمایت می‌شوید. در این چالش، پزشک، متخصص اطفال، خانواده و البته متخصص گفتار درمانی، همگی برای راهنمایی، حمایت، درک و مشاوره دادن، همراه شما و کودکتان هستند.
به کودک نوپای خود کمک کنید تا مهارت‌های تکلمی و گفتاری را در خانه تقویت کند.
تشویق به پیشرفت گفتاری و کلامی در خانه سرگرم کننده و خوشایند است و زمان مناسبی برای ایجاد رابطه خوب بین شما و فرزندتان است. در زیر ایده هایی برای انجام این کار آورده شده است:
با کودک خود ارتباط برقرار کنید.
ممکن است بدیهی به نظر برسد. اما والدین ممکن است فراموش کنند. اغلب می‌دانیم کودکمان چه می‌خواهد بگوید، اما در عوض استفاده از دانسته های خود، سعی کنید کودک را تشویق کنید تا نیاز های خود را دقیق تر بیان کند و لغاتی که احتمالاً دنبال آنها هستند را پیشنهاد بدهید. همچنین، به سادگی زمانی را برای خواندن، صحبت کردن و تشویق تقلید صداها و حالات بگذارید. این روش بهترین شروع حتی برای نوزادان می‌باشد.
برای کودکان کتاب و … بخوانید.
مزایای خواندن برای کودک یا با او بی شمار است. می‌توانند لغات جدید، مفاهیم جدید، ساختار داستان گفتن، ایده های فرضی و غیره را یاد بگیرند، کتابی مناسب سن کودک انتخاب کنید. مثلاً کتاب هایی با جلد و بافت نرم و عکس های بزرگ برای کودکان کوچک مناسب است. عکس ها، در هنگام خواند، کودکان را تشویق به نگاه کردن می‌کنند و حتی تشویق به ارتباط برقرار کردن با کتاب می‌شوند. مثلاً نوازش خز نرم در کتاب “این خرس من نیست.” وقتی بزرگتر شدند می‌توانید شعرهای مهد کودکی یا کتاب های دیگری را که شعرهای خوشایندی دارند، به آنها معرفی کنید. کتاب هایی با مضمون قابل پیش‌بینی نیز انتخاب های خوبی هستند. زیرا کودک را تشویق به حدس زدن اینکه چه اتفاقی می‌افتد، می‌کند و حتی ممکن است شروع به حفظ کردن کلمات یا جملات مورد علاقه خود کنند.
از موقعیت های روزانه استفاده کنید.
می‌توانید با استفاده از صحبت کردن در مورد روز خود، لغات کودک را تقویت کنید. مراجعه کنندگانی بوده‌اند که می‌گویند حس می‌کنند یک “راوی زندگی” دارند که داستانی کاملاً کسالت آور را روایت می‌کند. اما در این زمان های کسالت آور، کودک شما مطالب زیادی می‌تواند یاد بگیرد. برای مثال، در سوپرمارکت می‌توانید نام تمامی مواد غذایی که داخل چرخ خرید قرار می‌دهید را بگویید و در مواردی که کودکتان می‌شناسند، تشویق به همراهی خود کنید. همچنین شما می‌توانید در مورد مراحل آماده سازی غذا یا مرتب کردن خانه صحبت کنید. وقتی بیرون هستید صداهایی را که می‌شنوید و چیزهایی را که می‌بینید را نشان بدهید. انجام این کارها می‌تواند درک کودکتان از کلمات را افزایش بدهد.
چه زمان از پزشک گفتار درمانی کمک بخواهیم؟
در صورت مشاهده هر گونه علامتی که نشان دهنده تأخیر در رشد ارتباطی کودک است به پزشک مراجعه کنید. متأسفانه، به بعضی از والدین گفته می‌شود که با بزرگ شدن کودکتان، مشکل برطرف می‌شود. هر چند، اگر خانواده ها منتظر بمانند تا کودکانشان به همسالان خود برسند، این دیدگاه “منتظر باش و نگاه کن” یعنی از دست دادن زمان با ارزشی که مهمترین مرحله یادگیری به حساب می‌آید. از سوی دیگر، اگر کودک مبتلا حمایت بیشتری را از متخصص و بزرگسالان مهم زندگی خود بگیرد، می‌تواند موفقیت چشم گیری را بدست بیاورد. کودک هر چه زودتر کمکی که نیاز دارد را بدست بیاورد، نتایج تکلمی بهتری خواهد دید.
بنابراین، اگر کودک شما علائم زیر را دارد. قویاً پیشنهاد می‌کنیم که برای دریافت حمایت به پزشک متخصص مراجعه فرمایید:
در سن یک سال و نیمگی:
- کمتر از ۱۲ کلمه را استفاده می‌کند.
- مکرراً تلاش بر تقلید کلمات نمی‌کند.
- به سؤالات ساده به صورت غیر لفظی، مثلاً با اشاره یا سر تکان دادن، جواب نمی‌دهد.
تا دو سالگی:
- کمتر از ۱۰۰ کلمه را می‌داند و استفاده می‌کند.
- به طور مداوم ترکیبات دو کلمه ای مثل مامان رفت، برق رفت را نمی‌سازد
- حرکات یا کلمات، مثلاً دست زدن یا رقصیدن را تقلید نمی‌کند
- سرگرم بازی خیالی با اسباب بازی ها نمی‌شود. مثلاً غذا دادن به عروسک یا راندن ماشین اسباب بازی
تا دو سال نیمگی:
- کمتر از ۳۰۰ کلمه می‌گوید.
- از افعال عملکردی مثل نشستن، خوردن، دویدن استفاده نمی‌کند.
- شروع به استفاده از دستور زبان بزرگسالان مثلاً “ها” در “کتاب ها”، “بدن” در “خوابیدن” نمی‌کند.
اگر کودکان به اختلالات تکلمی مبتلا هستند، برای تقویت مهارت‌های ارتباطی کودک، مداخله پزشکی برای آنها به شدت مهم است. این مهارت ها در آینده برای موفقیت در تحصیل و زندگی شخصی آنها بسیار تأثیرگذار است. واقعیت این است که هر کودک استعداد بالقوه‌ای دارد. ما والدین را تشویق می کنیم تا از مقایسه کودک خود با دیگر همسالان پرهیز کنند؛ اما به دنبال هر فرصت برای بازیابی تکلم کودک خود باشند. ممکن است خطرات نادیده گرفتن کودکانی که دیر به حرف آمده است و ارتباط آماری دیگری را ایجاد کرده‌اند ترسناک باشد؛ اما با والدینی که از نظر پزشکی به این مشکل اهمیت می‌دهند، می‌توان آینده تحصیلی، اجتماعی و ارتباطی آن ها را در مسیر درست قرار داد.
مشخص کردن نقش شما در روند گفتار درمانی
آخرین مرحله در دوره آسیب شناسی گفتاری خانواده، درک نقش والدین در آن است. زمانی که بحث دست یابی به بهترین نتایج است، مشارکت والدین در این روند بسیار مهم است. دیدن آسیب شناس گفتاری، برای بیشتر کودکان، یک بار در هفته، برای تقویت مهارت‌های کلامی آنها کافی نیست؛ اما اگر با متخصص گفتار درمانی کودک همکاری کنید، می‌توانید با روش های زیر نقش فعالی را در درمان کودکتان داشته باشید:
- کمک به هدف گزاری برای فرزندتان
- توصیف فعالیت های روزانه و همیشگی
- یادگیری روش هایی که برای تقویت مهارت‌های ارتباطی کودکتان می‌توانید در خانه استفاده کنید
- گزارش تغییرات و پیشرفت هایی که در کودک مشاهده می‌کنید
- مشخص کردن مراحل بعدی با متخصص گفتار درمانی
گردآورنده: سرکار خانم نیلیاتی (مربی پیش2)
تایید کننده: سرکار خانم خمّر (مدیریت پیش دبستانی)
منبع: نی نی پلاس