برخی از والدین به دنبال این هستند که فرزندشان از سنین پایین بتواند حرف بزند و یا حداقل با استفاده از کلمات منظور و نیاز خود را مطرح کند. برخی دیگر از والدین نگران این هستند که کودکشان نتواند زود و به موقع حرف بزند و یا نمی دانند که سن حرف زدن کودک دختر یا پسر چند سالگی است. در حالیکه نوزادان و کودکان بیشتر کار یادگیری صحبت کردن را خودشان به تنهایی انجام می دهند، کارها و تمرین هایی وجود دارد که والدین با استفاده از آنها می توانند توانایی صحبت کردن کودکان را بهبود بخشیده و سرعت بدهند. به عنوان مثال کارهای ساده ای مثل آواز خواندن، صحبت کردن با کودک می تواند به او کمک کند تا مهارت های گفتاری اولیه را زودتر و بهتر یاد بگیرد. برخی از مهمترین و کاربردی ترین راهکارها برای صحبت کردن کودک و تقویت مهارت گفتاری کودکان عبارتند از:
هر روز برای کودک خود آواز بخوانید
آواز خواندن برای کودک یکی از اولین و ساده ترین راه هایی است که والدین می توانند با استفاده از آن با فرزند خود ارتباط برقرار کنند. به طور منظم هر روز برای کودک خود آواز و شعر بخوانید. تا برخی از اجزای اصلی زبان مانند واژگان، آهنگ و ریتم را به فرزند خود بیاموزید. همچنین آواز خواندن باعث آرامش بخشیدن به کودک می شود و می تواند او را آرام و یا شاد کند. شما می توانید آواز خواندن را به یک بازی و سرگرمی برای کودک خود تبدیل کنید. با بازی و آواز خواندن به فرزندتان کمک کنید تا واژگان جدیدی را یاد بگیرد. مثلا اگر درحال آواز و شعر خواندن در رابطه با اردک هستید، می توانید یک اردک اسباب بازی را در دستان خود حرکت دهید و با آن نمایش اجرا کنید.
آواز خواندن برای کودک، در هر سنی مفید است. در واقع، شما می توانید حتی هنگامی که کودک هنوز به دنیا نیامده و در شکم مادر است شروع به آواز خواندن کنید!
مرتب با کودک خود صحبت کنید
سعی کنید با صحبت کردن ارتباط قوی را با فرزند خود برقرار کنید. دائم با کودک خود صحبت کنید. حتی اگر فرزند شما بسیار کوچک است و برای درک یا پاسخ دادن ناتوان باشد. صحبت کردن با نوزادان و کودکان باعث می شود که با گفتار آشنا و به آن علاقه مند شوند. درحال یکه با کودک خود بازی می کنید و یا از او مراقبت می کنید، با صدایی شاد و ملایم با فرزند خود صحبت کنید. حتی شما می توانید اطرافیان خود را نیز به صحبت کردن با فرزندتان دعوت کنید و از آنها بخواهید با نوزاد شما حرف بزنند. این کار می تواند کودک شما را اجتماعی کند و نوزادتان با دیدن دیگران گریه نکند.
شما همچنین می توانید در حین انجام کارهای روزمره خود با نوزاد صحبت کنید. به عنوان مثال بگویید: «الان دارم صبحانه ام را درست می کنم! ببینیم امروز چی می خوام بخورم؟ تو گشنه هستی یا نه؟ و … به یاد داشته باشید که وقتی با کودک صحبت می کنید لبخند بزنید و تماس چشمی برقرار کنید تا او را درگیر خود نگه دارید. شما می توانید از همان بدو تولد و به محض به دنیا آمدن کودک، با او صحبت کنید.
برای کودک خود داستان بخوانید
خواندن کتاب یکی دیگر از راه های عالی برای پیوند با کودک و تشویق مهارت های یادگیری زبان اولیه است. خواندن کتاب، برای کودکان سه سال به بالا بسیار هیجان انگیز و لذت بخش است. شما می توانید از کتاب های زیبا با رنگ ها، تصاویر و نقاشی های متنوع استفاده کنید تا کودکتان را سرگرم و ترغیب کند. به تصاویر اشاره کنید و آنچه را که می بینید برای کودک توصیف کنید. این کار یک راهکار عالی برای آموزش صحبت کردن به کودک است. همچنین کودک را به کتاب و مدرسه علاقه مند می کند. برخی از کودکان به دلیل وابستگی زیاد به والدین از مدرسه رفتن فرار می کنند.
وسایلی که کودک با آنها تعامل دارد را توصیف کنید
در مورد چیزهایی که برای کودکتان آشنا هستند، مانند اسباب بازی های مورد علاقه او، ظروف، یا لباس هایش با کودکتان صحبت کنید. اگر هر بار که از آنها استفاده می کنید در مورد این موارد صحبت کنید، کودک شما به زودی کلمات خاصی را در رابطه با آن اشیاء یاد خواهد گرفت. به عنوان مثال، بگویید: اینم قاشق شما، با مقداری غذای خوشمزه داخل آن، یا آیا پتوی خود را می‌خواهی؟ اینم پتوی خوب و گرم شما. همچنین می توانید اقداماتی را که کودکتان مرتباً از آنها استفاده می کند، توصیف کنید. برای مثال، دست کودکتان را بگیرید و به او کمک کنید تا موهای شما را نوازش کند در حالی که می گویید: مرا نوازش کن!
تمرین حرف زدن با کودک و توصیف اشیاء را می توانید بعد از تولد نوزاد شروع کنید. درست است که حدودا تا یکسال نخست شما واکنش و کلمه خاصی از کودک خود در رابطه با توصیف اشیا نمی شنوید، اما این کار باعث می شود که کودک شما خیلی زودتر از آنچه که تصور می کنید شروع به صحبت کردن کند. برخی از والدین می گویند که فرزندشان دیرتر از بقیه همسالان شروع به حرف زدن کرده است. یا نسبت به همسالانش واژگان خیلی کمتری را می داند. یکی از راهکارهای درمان دیر حرف زدن کودک تمرین حرف زدن و توصیف موقعیت های مختلف برای کودک است.
صداهای فرزند خود را تقلید کنید
هنگامی که کودکتان چند ماهه شد شروع به آزمایش برای تولید صداهای گفتار خود می کند. اگر شما صدای غرغر کردن و یا هر گونه بازی با آواها را از کودکتان می شنوید، صداهای او را تقلید کنید. این کار او را تشویق می کند که صداها را ادامه بدهد. همچنین به کودک کمک می کند تا با آواها و عناصر مکالمه آشنا شود. سعی کنید به صداهای کودکتان طوری واکنش نشان دهید که انگار واقعاً چیزی به شما می گوید. ممکن است در سن 2 تا 3 ماهگی از کودکتان شروع به شنیدن صدای ناله و صداهای عمدی (غیر از گریه) کنید. بیشتر نوزادان در سن 6 ماهگی شروع به غر زدن می کنند.
اگر کودکتان سعی کرد کلمات شما را تکرار کند، کلمات خود را مجدد تکرار کنید
کودک شما با بزرگتر شدن، شروع به یادگیری صداهای خود می کند. شما ممکن است متوجه شوید که فرزندتان سعی می کند تا حرف های شما را تقلید کند. اگر شنیدید که کودکتان از شما تقلید می کند، با خوشحالی و هیجان رفتار کنید. صدا یا کلمات خود را چند بار مجدد تکرار کنید تا آنها را تشویق کنید دوباره تلاش کنند و کلمات را بگویند. برخی از نوزادان از 3 تا 6 ماهگی شروع به تقلید صداها می کنند و برخی دیگر تا قبل از یک سالگی هیچ گونه تقلید صدایی انجام نمی دهند.
با شنیدن کلمات از زبان کودکتان، هیجان زده و خوشحال شوید
مسلما شنیدن اولین کلمه از فرزندتان می تواند یکی از شیرین ترین لحظات زندگی شما باشد. همچنین شنیدن یک کلمه جدید توسط کودکتان هیجان انگیز است. هنگامی که این اتفاق رخ داد، درنگ نکنید. خوشحالی و هیجان خود را بروز بدهید. اجازه دهید کودکتان متوجه شود که چقدر خوشحال هستید. این کار باعث می شود که کودک در مورد صحبت کردن هیجان زده شود و او را تشویق به انجام دوباره این کار می کند.
کودک خود را تشویق کنید تا از واژگان جدید در مکالمات استفاده کند. از آنها بخواهید کلمه را بگویند. اکثر نوزادان اولین بار در حدود یک سالگی شروع به گفتن کلمات می کنند، اما برخی ممکن است کمی زودتر یا کمی دیرتر این کار را انجام دهند.
نسبت به یادگیری و آموزش کودک خود صبور باشید
سن حرف زدن کودکان متفاوت است. اکثر کودکان از حدود یک سالگی شروع به صحبت کردن می کنند و می توانند کلمات را بیان کنند. اما برخی از کودکان ممکن است این کار را دیرتر انجام دهند. هرگز فرزند خود را با دیگر همسالانش مقایسه نکنید. رشد کودکان متفاوت است. پس اگر کودک شما به همان سرعتی که انتظار داشتید صحبت کردن را یاد نمی گیرد، اصلا نگران نباشید و در این رابطه صبور بوده و آرامش خود را حفظ کنید. کودکان استرس و نگرانی های شما را درک خواهند کرد. اگر شما دائم در رابطه با صحبت کردن کودک خود مضطرب باشید آنها نیز مضطرب شده و دیرتر حرف زدن را یاد می گیرند.
از فرزندتان سؤالات باز بپرسید
با بزرگتر شدن کودک، او شروع به یادگیری مهارت های گفتاری و زبانی پیچیده تری می کند. مانند توانایی ساخت عبارات و جملات ساده. شما می توانید با پرسیدن سوالات او را تشویق کنید تا از مهارت های زبانی خود استفاده کند. سعی کنید سؤالاتی بپرسید که به بیش از یک پاسخ ساده «بله» یا «خیر» نیاز دارند. به عنوان مثال، امروز کدام پیراهن را می خواهی بپوشی؟ یا «به تمام سگ های موجود در این تصویر نگاه کن. آنها چه کار می کنند؟». به کودک خود فرصت دهید تا به سوالات پاسخ مناسب دهد. اگر پاسخ نداد، سعی کنید پیشنهاداتی ارائه دهید.
به صحبت ها و موضوعاتی که می گویند، علاقه نشان دهید
یکی از راهکارهای آموزش حرف زدن به کودکان این است که اجازه دهید کودک تان رهبری مکالمات را برعهده بگیرید. اگر فرزندتان در رابطه با موضوعی صحبت کرد، نسبت به آن علاقه نشان دهید. اگر در مورد موضوعاتی صحبت کنید که فرزندتان به آنها علاقه دارد، آنها تشویق خواهند شد که به صحبت کردن ادامه بدهند. به عنوان مثال، اگر کودک نوپا با یک توپ به سمت شما دوید و گفت: ببین، توپ! بگویید: اوه، این توپ خیلی زیبا است. توپ تو چه رنگی است؟
از کودک خود درخواست های ساده داشته باشید
به فرزند خود درخواست یا دستورالعمل های ساده بدهید. درخواست از فرزندتان برای انجام کارها می تواند کودک را تشویق کند تا مهارت های شنیداری و درک قوی تری داشته باشد. همچنین دایره لغات کودک شما را گسترش می دهد. به عنوان مثال: لطفا لیوان شیر خود را به من بده. یا می توانی چشم هایت را به من نشان بدهی؟ از رفتارها و نوع مکالماتی که دوست دارید فرزندتان از آن استفاده کند، استفاده کنید. مثلا وقتی درخواستی دارید به او بگویید لطفا و یا بعد از انجام کار بگویید متشکرم. اکثر کودکان در سن 12-17 ماهگی شروع به درک دستورالعمل های ساده می کنند. شما می توانید در این هنگام آنها را تشویق به خوابیدن در اتاق خواب خودشان کنید. کودکان باید بتوانند به تنهایی و در اتاق خواب خود بخوابند.
کودکتان را تشویق کنید تا با دیگران صحبت کند
برای تقویت مهارت های زبانی فرزندتان، او را ترغیب و تشویق کنید تا با افراد بیشتری صحبت کند. سعی کنید بین کودک و سایر اعضای خانواده مکالمات خوبی را ایجاد کنید. مثلا می توانید از فرزندتان بخواهید در رابطه با چیزهایی که به آن علاقه دارد با خاله یا دایی خود صحبت کند. این کار برای کودک شما سرگرم کننده است و باعث تقویت مهارت برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران می شود. برای اکثر کودکان، این اتفاق در حدود 2-3 سالگی شروع می شود.
یادگیری مهارت های زبانی را سرگرم کننده کنید
کودکان در سنین مختلف، مهارت های زبانی خود را به مرور توسعه می دهند. هر کودکی برای یادگیری مهارت های زبان به صورت منحصربه فرد کار می کند و نمی توان حتی او را با خواهر یا برادر دیگرش مقایسه کرد. پس وقتی فرزندتان صحبت کردن را یاد می گیرد، صبور بوده و از او حمایت کنید. اگر مکالمات شما شاد، محبت آمیز و به دور از تنش و فشار باشد، کودک علاقه بیشتری به صحبت کردن نشان می دهد.
اگر کودک در حین یادگیری صحبت کردن، اشتباه کرد. از او انتقاد نکنید یا او را تمسخر نکنید. همچنین تلفظ اشتباهی را که به کار برد شما مجدد استفاده نکنید. زیرا کودک فکر می کند که بیان و تلفظ اشتباه می تواند باعث جلب توجه شده و دیگران را بخنداند. پس مجدد این تلفظ اشتباه را تکرار خواهد کرد. در عوض، بر مدل سازی نوع گفتار و تلفظ صحیح کلمات تمرکز کنید و به کودک خود یاد بدهید که چگونه باید آن کلمه را بیان کند.
حواستان باشد که، از تحت فشار گذاشتن فرزندتان برای صحبت کردن در مواقعی که او نمی خواهد بپرهیزید. این کار باعث کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس کودک می شود. پس اجازه دهید که کودک هنگام یادگیری مهارت گفتاری لذت ببرد نه اینکه تحت فشار باشد و این دوران برای او به یک کابوس و خاطره تلخ تبدیل شود. استرس و اضطراب می تواند شرایط را برای فرزند شما مشکل کند. پس از اصرار و تحت فشار قرار دادن فرزند خود دوری کنید.
هر گونه نگرانی را با پزشک کودک درمیان بگذارید.
اگر فرزندتان آنطور که شما انتظار دارید به نقاط عطف گفتار خود نمی رسد و با وجود آموزش های حرف زدن و تمرین حرف زدن با کودک نتوانسته حتی کلمه ای را بیان کند. بهتر است به یک پزشک اطفال مراجعه کنید. پزشک فرزند شما را معاینه کرده و در رابطه با مهارت های گفتاری و زبانی کودک از والدینش سوال می پرسد. این امکان وجود دارد که فرزند شما به سادگی نتواند صحبت کردن را یاد بگیرد. به عنوان مثال، اگر فرزند شما تا حدود 12 ماهگی نتواند نام خود را بگوید. یا تا 15 ماهگی شروع به استفاده از هیچ کلمه ای نکرده باشد، ممکن است به تاخیر گفتار مشکوک شوند.
گردآورنده: سرکار خانم نیلیاتی (مربی پیش2)
تایید کننده: سرکار خانم خمّر (مدیریت پیش دبستانی)
منبع: سایت تبیان